Parasomnia to grupa zaburzeń snu, które charakteryzują się nietypowymi zachowaniami, emocjami, ruchami lub doświadczeniami, które występują podczas snu, przejścia między snem a czuwaniem, lub w trakcie wybudzania się. Parasomnie mogą występować zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, wpływając na jakość snu i codzienne funkcjonowanie. Czy chcesz dowiedzieć się więcej na temat tego zaburzenia? W artykule znajdziesz informacje na temat pięciu najpopularniejszych zaburzeń sennych, a także metody ich leczenia.
Parasomnia definiowana jest jako grupa różnych zaburzeń snu, dotykająca zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe. W trakcie snu dochodzi do nieporządanych zachowań, które negatywnie wpływają na zdrowie i codzienne funkcjonowanie jednostki. Uznaje się, że parasomnie mogą dotykać od 4 do 12% ludzi. Statystyki te jednak mogą być niepełne, ze względu na to, że wiele osób nie zgłasza swoich trudności specjalistom.
Parasomnie są zwykle klasyfikowane na podstawie fazy snu, w której występują. Do pierwszej grupy można zakwalifikować parasomnie związane z fazą snu NREM (Non-Rapid Eye Movement), a wśród nich wyróżniane są następujące zaburzenia:
Drugą grupą są parasomnie związane z fazą snu REM (Rapid Eye Movement), gdzie można wyróżnić dwa konkretne zaburzenia:
Dodatkowo wyróżniana jest trzecia kategoria innych parasomnii, do której należą bruksizm (zaciskanie i zgrzytanie zębami podczas snu, co może prowadzić do uszkodzeń zębów i bólu szczęki) oraz zespół niespokojnych nóg, tj. RLS (nieodparta potrzeba poruszania nogami, często w połączeniu z nieprzyjemnymi odczuciami, które nasilają się wieczorem i w nocy).
Parasomnie mogą być spowodowane wieloma różnymi czynnikami, jednak najczęściej wyróżniane są aspekty genetyczne, chorobowe oraz lękowe i farmakologiczne. Historia rodzinna zaburzeń snu może zwiększać ryzyko wystąpienia parasomnii, co oznacza, że czynniki genetyczne mają zwykle spore znaczenie w tym kontekście. Jednocześnie warto zaznaczyć, że wysoki poziom stresu, lęki oraz emocjonalne przeżycia mogą prowokować epizody parasomnii, a dodatkowo inne zaburzenia snu (takie jak bezsenność czy bezdech senny) mogą przyczyniać się do rozwoju parasomnii. Dodatkowo niektóre leki, alkohol oraz inne substancje psychoaktywne mogą wpływać na występowanie parasomnii. Uznaje się również, że schorzenia takie jak Parkinsona, demencja czy depresja mogą być związane z występowaniem parasomnii.
Poniżej zaprezentowanych zostanie pięć najważniejszych zaburzeń z kategorii parasomnii.
Somnambulizm, znany także jako lunatyzm, to zaburzenie snu, w którym osoba wykonuje różne czynności podczas snu, takie jak chodzenie, mówienie czy nawet bardziej skomplikowane działania. Osoby w stanie somnambulizmu zazwyczaj mają otwarte oczy, ale ich spojrzenie jest nieobecne, a na pytania odpowiadają niewłaściwie lub wcale.
Somnambulizm często występuje w fazie snu NREM i jest bardziej powszechny u dzieci niż u dorosłych. Przyczyny tego zaburzenia mogą obejmować stres, brak snu, gorączkę, a także czynniki genetyczne. U dorosłych somnambulizm może być związany z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja czy lęki, oraz spożywaniem alkoholu lub przyjmowaniem pewnych leków.
Leczenie somnambulizmu zazwyczaj nie jest konieczne, chyba że epizody są częste i stanowią zagrożenie dla osoby chorej lub innych. W takich przypadkach zaleca się poprawę higieny snu, unikanie stresu, a w niektórych przypadkach farmakoterapię.
Nocne lęki to epizody intensywnego strachu, które występują podczas snu, zwykle w pierwszej części nocy, a więc stosunkowo szybko po zaśnięciu. Osoba przeżywająca nocne lęki może krzyczeć, ruszać się gwałtownie, a po wybudzeniu nie pamięta szczegółów epizodu.
Nocne lęki są częstsze u dzieci i mogą być spowodowane przez stres, zmęczenie, gorączkę lub zmiany w harmonogramie snu. U dorosłych mogą być związane z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak PTSD, oraz używaniem substancji psychoaktywnych. Uznaje się, że takie lęki nocne występują stosunkowo często po spożyciu nadmiernych ilości alkoholu.
Leczenie nocnych lęków obejmuje przede wszystkim poprawę higieny snu, terapię behawioralną, a w niektórych przypadkach farmakoterapię. Ważne jest również stworzenie bezpiecznego środowiska snu.
Koszmary senne to intensywne, przerażające sny, które prowadzą do wybudzenia z uczuciem strachu lub niepokoju. Zazwyczaj występują w fazie REM snu. Koszmary mogą być sporadyczne lub nawracające, a ich treść często wiąże się z aktualnymi lękami i stresem. Koszmary senne mogą być wywołane przez stres, traumatyczne wydarzenia, niektóre leki, zaburzenia snu, takie jak bezsenność, oraz używanie substancji psychoaktywnych.
Leczenie koszmarów sennych obejmuje techniki relaksacyjne, terapię poznawczo-behawioralną, a w niektórych przypadkach leki. Ważne jest również unikanie czynników wywołujących koszmary, takich jak stres i substancje psychoaktywne.
Bruksizm to nawykowe zaciskanie i zgrzytanie zębami, które najczęściej występuje podczas snu. Może prowadzić do uszkodzeń zębów, bólu szczęki oraz problemów ze stawami skroniowo-żuchwowymi. Przyczyny bruksizmu obejmują stres, lęki, niewłaściwy zgryz, a także czynniki genetyczne. Często problem ten jest skojarzony z innymi zaburzeniami snu, takimi jak chrapanie i bezdech senny.
Leczenie bruksizmu może obejmować stosowanie szyn ochronnych na zęby, terapię behawioralną, techniki relaksacyjne oraz, w niektórych przypadkach, farmakoterapię.
Zespół niespokojnych nóg to zaburzenie neurologiczne, które charakteryzuje się nieodpartą potrzebą poruszania nogami, często w połączeniu z nieprzyjemnymi odczuciami, takimi jak mrowienie, palenie czy ból. Objawy nasilają się wieczorem i w nocy, co utrudnia zasypianie i prowadzi do fragmentacji snu.
Przyczyny RLS nie są do końca znane, ale mogą obejmować czynniki genetyczne, niedobory żelaza, choroby nerek, cukrzycę, a także niektóre leki. Często problem ten współwystępuje z innymi zaburzeniami snu, takimi jak bezsenność.
Leczenie RLS obejmuje zmiany stylu życia, takie jak unikanie kofeiny i alkoholu, regularna aktywność fizyczna, suplementacja żelaza w przypadku jego niedoboru, a także farmakoterapię w przypadku nasilonych objawów.
Parasomnia u dziecka są stosunkowo powszechnym zjawiskiem i mogą obejmować różnorodne nietypowe zachowania, które występują podczas snu. W zależności od rodzaju parasomnii, objawy mogą się różnić. Należy zaznaczyć, że jednym z najczęściej występujących problemów w grupie dzieci jest lunatykowanie, które zwykle mija z czasem. Objawy parasomnii u dzieci są podobne do dorosłych, jednak spowodowane są szczególnie przez czynniki lękowe i emocjonalne, a nie substancje psychoaktywne lub leki.
Parasomnia - jak leczyć to zaburzenie? To pytanie zadają sobie szczególnie te osoby, które cierpią na jeden z wyżej wyszczególnionych problemów. Szczególne znaczenie ma postawienie odpowiedniej diagnozy, a więc wybranie się na konsultację. W sytuacji, gdy problem dotyka dziecka, to rodzic powinien zauważyć konkretne symptomy u wybrać się z maluchem do lekarza.
Diagnoza parasomnii często wymaga szczegółowego wywiadu medycznego, obejmującego historię snu pacjenta oraz, w niektórych przypadkach, polisomnografii – badania snu, które monitoruje aktywność mózgu, ruchy oczu, tętno oraz inne parametry fizjologiczne podczas snu.
Leczenie parasomnii może opierać się na różnych metodach i zależy w dużej mierze od rodzaju zaburzenia. Zwykle jednak proponowane są następujące sposoby leczenia:
Karolina Sęczkowska
Bio: Karolina Sęczkowska jest asystentką w Katedrze Marketingu Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie od października 2022 roku. Karolina Sęczkowska ukończyła Psychologię Stosowaną na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej na Uniwersytecie Jagiellońskim, a także studia podyplomowe z zakresu Psychologii Transportu na Uniwersytecie Jagiellońskim. Doświadczenie zawodowe zdobywała w agencjach marketingowych, gdzie zajmowała się content marketingiem, copywritingiem i pozycjonowaniem stron internetowych. Dotychczas Karolina Sęczkowska stworzyła wiele artykułów naukowych na tematy związane z psychologią pracy, równowagą między życiem zawodowym i osobistym, influencer marketingiem oraz content marketingiem. Do najważniejszych zainteresowań naukowych Karoliny Sęczkowskiej należą zagadnienia psychologiczne, marketingowe oraz zdrowotne.
Przeczytaj: Jak sen wzmacnia układ immunologiczny?
Sprawdź też: Sen sekundowy – na czym polega i dlaczego jest tak niebezpieczny?
Dowiedz się więcej: Zapotrzebowanie na sen w zależności od wieku, trybu życia i płci
